Algemeen

Raalte, 29 augustus 2023

Onderwerp: vaststelling zomernota 2023

Geachte leden van de raad,

Hierbij bieden wij u de zomernota 2023 aan. In de zomernota wordt de tussentijdse balans opgemaakt over het eerste halfjaar 2023.

We zien dat de druk op onze organisatie onveranderd hoog is door de ambities in het kader van de strategische opgaven, grote maatschappelijke vraagstukken en daarbij ook ‘gewoon’ het uitvoeren van de reguliere taken. In combinatie met een krappe arbeidsmarkt, waarbij vacatures niet snel (en soms niet) zijn in te vullen, legt dit een grote druk op de organisatie. Het aanbrengen van focus op wat we wel en niet (kunnen) doen en het hebben van aandacht voor onze medewerkers heeft prioriteit.
De prioriteiten die met het vaststellen van de kadernota zijn gekozen, geven richting. De nog vast te stellen aanpak ‘Nieuw voor oud’-beleid zal hier ook aan bijdragen. Het vraagt continue focus en aandacht om ambitie en belasting van de organisatie enigszins in balans te houden.

We zien in deze zomernota dat het financieel perspectief vanaf 2024 aanmerkelijk negatiever is dan bij de begroting 2023-2026 is gepresenteerd. Dit leidt vanaf het begrotingsjaar 2026 tot een niet sluitend structureel financieel perspectief. Belangrijkste oorzaak hiervan is, dat we met veel hogere loon- en prijsstijgingen worden geconfronteerd dan de compensatie die we hiervoor ontvangen via de algemene uitkering uit het gemeentefonds. De noodzaak tot het maken van keuzes krijgt hiermee, naast de inhoudelijke en organisatorische component, ook financiële urgentie.

Uitvoering begroting 2023
De uitvoering van de lopende begroting ligt voor een belangrijk deel op schema. Zo wordt er voortvarend gewerkt aan de uitvoering van de bestuursopdracht ‘Groei gemeente Raalte’, waarbij uitgangspunt is de bouw van 3.000 woningen in de komende tien jaar. Hiertoe worden onder andere groeibeelden van Raalte en Heino opgesteld. Uw raad is medio juli bijgepraat over de actuele stand van zaken.

Per 1 januari 2024 treedt de omgevingswet in werking. Hiertoe heeft u het Plan van aanpak ‘Op koers naar het omgevingsplan’ vastgesteld.

De integrale veiligheidsstrategie 2023-2026 is door uw raad vastgesteld. We blijven ons inzetten op het behouden van een veilige woon- en leefomgeving in de gemeente Raalte. We richten ons op de thema’s zorg en veiligheid, ondermijnende criminaliteit en digitale veiligheid. Overkoepelend richten we ons hiermee op het versterken van de weerbaarheid in de samenleving. Ook nemen we ruimte om ons voor te bereiden op de gevolgen van de toenemende verharding, polarisatie en maatschappelijke onrust die we zien in de samenleving.

De voorbereidingen om te komen tot een nieuw cultuurbeleidsplan zijn in volle gang en de herijking van het subsidiebeleid is weer opgepakt.
Ook wordt gewerkt aan de verdere doorontwikkeling van het programma Dienstverlening.
De taalschool Salland wordt gehuisvest in de panden van de Helpende Handen en Stichting Westdorp. Met samenwerkingspartners geven we uitvoering aan het uitvoeringsplan Nationaal Programma Onderwijs.
Ook hebben we uw raad bijgepraat over de ontwikkelingen en uitdagingen met betrekking tot het Centrum voor Jeugd en Gezin en de hervormingsagenda jeugd.

Er is door een lokale werkgroep hard gewerkt aan het Raalter Sportakkoord voor de periode 2023 tot en met 2026. In dit akkoord worden de landelijke uitdagingen op het gebied van sport en beweging vertaald naar een lokaal actieplan.

Uw raad heeft ingestemd met een verruiming van de maximale hoogte van erfwindmolens. Ook heeft uw raad zich uitgesproken zoveel als mogelijk is, de regie te nemen bij initiatieven voor grootschalige windenergie.

De meerjarige Agenda Regio Zwolle 2024-2028 is opgesteld. Voor de periode 2024-2028 zijn de focusgebieden: Economie & Arbeidsmarkt en Duurzame groei & leefkwaliteit.
Het beleid erven in beweging is voor de korte termijn aangepast waarbij balans is gezocht tussen het behoud van de kwaliteit van ons buitengebied, mogelijkheden voor her invulling van gebouwen/erven aan stoppende agrarische bedrijven én het bieden van ruimte aan de blijvende agrarische bedrijven.

Zoals gezegd loopt de uitvoering van de begroting 2023 voor een belangrijk deel op schema. Tegelijkertijd constateren we bij deze zomernota ook dat door capaciteitstekorten enkele thema’s niet geheel op planning lopen. Er is en wordt hard gewerkt om in de benodigde capaciteit te voorzien. Het gaat hierbij met name over werkzaamheden gericht op een toekomstbestendige warmtevoorziening, maar bijvoorbeeld ook over het actualiseren van de visie op de laadinfrastructuur.
Ook de uitvoering van het nieuwe beleidsplan evenementen heeft enige vertraging opgelopen.

Actueel financieel beeld
Het financieel resultaat van deze zomernota 2023 laat een positief resultaat zien voor het jaar 2023 en een fors negatief resultaat voor alle jaren daarna. Zie onderstaande tabel:

Belangrijkste oorzaak van het fors negatieve resultaat in meerjarenperspectief is dat we met veel hogere loon- en prijsstijgingen worden geconfronteerd dan de compensatie die we hiervoor ontvangen via de algemene uitkering gemeentefonds (meicirculaire 2023). Omdat deze tekorten ten laste komen van de algemene bestemmingsreserve heeft het financieel resultaat van deze zomernota ook aanzienlijke doorwerking in de ontwikkeling van de algemene bestemmingsreserve.

Bovendien wordt het gemeentefonds vanaf 2026 niet langer via de huidige normeringssystematiek berekend, hetgeen leidt tot een forse terugloop van beschikbare middelen.  Het tekort is door de VNG op landelijk niveau becijferd op circa € 3 mld. vanaf 2026. Daarom wordt 2026 in gemeenteland ‘het ravijnjaar’ genoemd. Gemeenten maken zich grote zorgen. Op 3 juli 2023 hebben de VNG en het kabinet hierover het gesprek gevoerd. Het kabinet heeft hierbij erkend dat er een disbalans zal ontstaan tussen taken en middelen van decentrale overheden. Er is afgesproken dat tijdens het overhedenoverleg in september aanstaande zal worden gesproken over hoe Rijk en decentrale overheden samen ambities, taken en middelen in evenwicht brengen.

Vanaf 7 juli 2023 is het kabinet Rutte echter demissionair. Op 22 november aanstaande zijn er tweede kamerverkiezingen. Richting komende begroting is de verwachting dat de onzekerheid, ook richting gemeenten, mogelijk nog verder toeneemt. Dit in een periode waarin gemeenten voor grote transitieopgaven met bijbehorende investeringen en maatschappelijke uitdagingen staan.

Ontwikkelingen sociaal domein
Uit deze zomernota blijkt dat de kosten met betrekking tot de jeugdhulp fors hoger liggen dan bij de begroting 2023 geraamd. Wanneer deze kosten in de komende jaren op het huidige niveau of daarboven blijven en de besparing vanuit de hervormingsagenda jeugd niet kan worden behaald, ontstaat er een toenemend structureel tekort op de jeugdmiddelen. Hierdoor zal de reserve sociaal domein de komende jaren uitgeput raken. In de begroting 2024 wordt hierop een verdere doorkijk gegeven.

Stand van zaken bouwgrondexploitatie/ projectenrapportage 2023
In deze zomernota wordt de stand van zaken van de bouwgrondexploitaties weergegeven in de paragraaf grondexploitatie. Daarnaast is de jaarlijkse projectenrapportage gebiedsontwikkeling bij deze zomernota gevoegd. De voortgang van de grondexploitaties wordt hierin per complex nader toegelicht.

Tot slot
Wij hopen dat deze zomernota voldoet aan uw informatiebehoefte en zien uit naar behandeling in uw raad.

Met vriendelijke groet,
burgemeester en wethouders van de gemeente Raalte,

de secretaris                              de waarnemend burgemeester

Monique van Esterik              Arco Hofland